Monografia e Zeqir Lushakut ,”Lushakët e Lushës”, një Testament dhe jehonë vuajtjesh për Lushën e Kurshumlisë 

*Zeqir Lushaku, “Lushakët e Lushës” 1878-2015,botues “Shkrola Print”,Prishtinë 2015.“Lushakët e Lushës”, është një libër-monografi që autori Zeqir Lushaku,economist i diplomuar, ia kushton fshatit të të parëve të vet,Lushës së Kurshumlisë,tash të pushtuar nga Serbia që nga periudha e asaj që në histori njihet si Kriza Lindore. Banorët e Lushës si dhe të të pothuaj gjithë Sanxhakut të Nishit e atij të Pirotit, janë shpërngulur me dhunë e terror qysh në atë periudhë kohore nga shteti serb i kohës i cili i shfrytëzoj krizat ndërkombëtare për tu zgjeruar në hapësirat jetësore të kombit shqiptar. Vetëm me ato shpërngulje gjenocidale, Serbia e fitoj padrejtësisht një territor me një sipërfaqe prej 10.972 km2, do të thotë një territor sa Kosova e sotshme.
Libri “Lushaket e Lushës”, i shkruar nga Zeqir Lushaku,intelektuali i njohur prishtinas i cili që nga viti 1990/1992 e deri sot e udhëheq institucionin më të rëndësishëm arsimor në Kosovë për mësimin e gjuhëve të huaja, ZAS-Trade, qe ne ate kohe ishte shkolla e pare private ne Kosovë për mësimin e gjuhëve të huaja,është një shembull për tu mbajtur në mend për ata që mund të nxiten e frumëzohen për shkrimin e librave të këtillë, se si shkruhet monografia. Monografia (  greqisht: monos një dhe graphein, me shkrue), nënkupton që autori duhet ta zotëron temën për të cilën shkruan dhe ti përmbahet asaj në mënyrën e duhur, gjë që mund të thuhet se Zeqir Lushaku i është përmbajtur me përpikëri,saqë për ta plotësuar mozaikun për shkrimin e librit nostalgjik “Lushakët e Lushës”, i është dashur të kredhet në histori dhe ndjekur, për aq sa ka mundur, shtegtimin mundimcare të atyre që i përkasin bërthamës e cerdhes së familjes Lushaku, qëkur ata u detyruan ta braktisnin me dhune Lushën e tyre në Kurshumli, që tashme është komunë në Serbi, në kufi me Podujevën.  Dhe familja e të parëve të Zeqir Lushakut u vendosen pikerisht në Sekiraqë të Podujevës,nja gjysmë ore me veturë deri tek Lushaku, vendlindja e të parëve të tyre që nuk mund ta harrojnë kurrë. Dhe, sado që kan kaluar mbi njëqind vite nga ato shpërngulje të dhunshme, pra 138 vjet familja e Zeqirit dhe shumë të tjerë e mbajnë mbiemrin Lushaku, si kujtim dhe testament për mos ta harruar Lushën. Në të vërtetë,sado që në vendin e vet, pra në Kosovën e sotshme të rrudhur teritorialisht nga pushtimet e Serbise përgjate historisë, të gjithë muhaxhirët (“refugjatët” e asaj pjese të atdheut ende të pushtuar), nuk kan dashur të pajtohen kurrë me humbjen e vendit të tyre,andaj të thuash të gjithë pa përjashtim në shenje kujtimi dhe për mos ta harruar vendin e braktisur me dhunë, i kan mbajtur si mbiemra pikerisht emrat e fshatrave apo të krahinës së caktuar, si,ta zëmë, Restelica, Bajcinca,Toplica, Kosanica, Gerguri, Prekopuca etj,etj, me qindra e qindra emra fshatrash, që deri në ditën e sotme i shfrytëzojnë për mbiemra.

Në vazhdën e përpjekjeve për të mos e harruar vendin e të parëve,- pra të një Kosove tjetër të pushtuar nga Serbia, historiani tashme i ndjerë dr. Sabit Uka, është i pari që i ka bërë një studim gjithëpërfshirës fatit tragjik të këtyre shpërnguljeve me dhunë e terror të shqiptarëve nga Sanxhaku i Nishit dhe nga Sanxhaku i Pirotit. Sabit Uka, ia ka vënë themelet temes së ketyre shpërnguljeve ne historigrafinë shqiptare, duke e krijuar bazën e fortë për studime të mëtejshme të historianëve,apo individëve me kapacitete të admirueshme intelektuale si Zeqir Lushaku.  “Lushakët e Lushës” së Zeqir Lushakut, është monografia e parë sipas njohurive të mija, e shkruar për një fshat dhe kështu si një temë e ngushtuar në një hapësirë të kufizuar gjegrafike mund të shërbejë për shumë e shumë të tjerë që kështu sic ka vepruar, të veprojnë edhe të tjerë nga fshatrat e tjera pasi vetëm kështu përmes kujtimeve, rrëfimeve mallëngjyese e trishtuese, mund të mblidhen në një vend copat e “thyera” të një mozaiku, pra të asaj tragjedia kombetare shqiptare,që quhet humbja e sanxhakut të Nishit e Pirotit. Historinë që nuk e shkruajmë,rikujtojmë dhe dokumentojmë,kështu sic veproi intelektuali i njohur Zeqir Lushaku, edhe mund ta harrojmë… Dhe për të mos e harruar kurrë, atë duhet ta shkruajmë,ta kujtojmë dhe ta mendojmë gjithmonë si një tokë etërish që dikur ishim të detyruar ta braktisnim, por të cilën nuk e kemi harruar që është tokë e jona,e të parëve tanë.
Mënyra dhe metodat tipike të një gazetari të shquar, të cilat i ka përdorur Zeqir Lushaku për mbledhur e sjellë në një vend grimca kujtimesh e rrëfimesh, brenga të rënda sikur ato shpërngulje të kishin ndodhur dje; fotografi,vaje,vuajtje e rënkime, i japin ketij libri monografik jetë duke e shndërruar atë në një libër që në miniaturë i pasqyron vuajtjet e të gjithë atyre që i ndoqi Serbia në këtë pjesë të Kosovës shtet sot. Pavarësisht që Zeqir Lushaku nuk ka qenë gazetar me profesion, metoda e intervistimit që ai e shfrytëzon për mrekulli në grumbullimin e të dhënave, i japin librit “Lushakët e Lushës” peshën e duhur të një libri monografi.Ky libër-monografi për Lushën e Kurshumlisë, është një jehonë zhuritëse vuajtjesh dhe një testament për vendlindjen e të parëve që Serbia e mori me dhunë e terror mizor.
“Lushakët e Lushës”, mund të jetë lehtësisht libri i parë monografik i shkruar në këtë frymë,me kurreshtje,dije e durim intelektual, si një libër shembëlltyrë që edhe të tjerët ti shkruajnë monografitë e tjera,secili per fshatin e të parëve të vet, si, për shembull, “Gërgurët e Gërgurit”, “Bajcinët e Bajcincës”, etj.,etj.
Gjergj (b)Kabashi,Oslo më 31.01.2016